Cuộc chiến Nga - Ukraine ảnh hưởng như thế nào đến các dự án hợp tác năng lượng tại Việt Nam?

Việt Nam và Nga có một số dự án hợp tác tương đối lớn trong lĩnh vực năng lượng, đây là một trong những lĩnh vực truyền thống của cả hai nước.  Có những dự án đã phải chịu sự ảnh hưởng của lệnh cấm vận chống lại nước Nga từ việc sáp nhập bán đảo Crưm, có dự án thì lại chịu tác động do cuộc chiến Nga-Ukraine.

Để tìm câu trả lời cho câu hỏi ở tiêu đề bài viết này, quý độc giả hãy cùng PPL đi tìm hiểu cụ thể ở một số dự án hợp tác năng lượng hiện nay ở Việt Nam.

1. Dự án Liên doanh Việt - Nga Vietsovpetro 

Câu chuyện của dự án - Không phải là lần đầu bị cấm vận

Liên doanh Việt - Nga (trước đây là Xí nghiệp Liên doanh Dầu khí Việt - Xô, gọi tắt là Vietsovpetro) thành lập từ năm 1981. Đây có thể coi là doanh nghiệp hợp tác thành công nhất giữa Việt Nam và Liên Xô trước kia hay là nước Nga ngày này.

Sự hợp tác này là ngọn cờ tiên phong trong lĩnh vực thăm dò địa chất và khai thác dầu khí. Doanh nghiệp đã từng vượt qua những năm tháng cấm vận hoàn toàn của Mỹ đối với Việt Nam khi mà Việt Nam hoàn toàn không thể nhập bất cứ trang thiết bị hay công nghệ nào từ Mỹ.

Lúc đó, Vietsovpetro đã triển khai các hoạt động xây dựng cơ sở hậu cần cảng chuyên dụng, xưởng cơ khí, khoan thăm dò, chế tạo giàn khai thác… Doanh nghiệp đã khai thác được thùng dầu đầu tiên vào năm 1986 tại mỏ Bạch Hổ, đem lại nguồn thu ngoại tệ quý giá.

Sau khi Liên Xô tách ra thành các nước Cộng hòa, Nga đã tiếp nhận nghĩa vụ và quyền lợi của Liên Xô trong Liên doanh. Việt Nam và Nga đã đàm phán lại Hiệp định hợp tác để ký lại Hiệp định mới Liên Chính phủ Việt Nam và Liên bang Nga vào năm 2010. Dự án Liên doanh Việt - Nga hiện nay Tập đoàn Dầu khí Việt Nam sở hữu 51%, công ty Zarubezhneft của Nga sở hữu 49%.

Tính đến nay, Vietsovpetro đã khai thác tổng cộng hơn 242,7 triệu tấn dầu thô, thu gom và vận chuyển về bờ trên 37,3 tỷ mét khối khí, tạo doanh thu bán dầu đạt trên 84,7 tỷ USD, nộp Ngân sách Nhà nước và lợi nhuận phía Việt Nam là 54,4 tỷ USD và lợi nhuận phía Liên bang Nga đạt hơn 11,6 tỷ USD.

Liên doanh Việt - Nga Vietsovpetro

Khó khăn từ cuộc chiến Nga - Ukraine

Trong tình hình cấm vận hiện nay tại Nga, Vietsovpetro sẽ gặp khó khăn trong việc mua sắm, chế tạo các thiết bị phục vụ thăm dò, khai thác dầu khí có chứa công nghệ của Mỹ và EU.

Bên cạnh đó là việc chuyển tiền mua sắm hay chuyển lợi nhuận về Nga cũng sẽ gặp nhiều khó khăn do Nga đã bị ngắt kết nối khỏi hệ thống chuyển tiền SWIFT. 

Nhưng với kinh nghiệm vượt qua thời kỳ chiến tranh lạnh, cấm vận và cả cách ly Covid-19, Vietsovpetro sẽ luôn tìm ra cách để có thể vượt qua khó khăn trong thời gian này.

2. Nhiệt điện Long Phú 1

Nhiệt điện Long Phú 1 (Sóc Trăng) do Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) làm chủ đầu tư, có công suất 1.200MW, đã được phê duyệt vào năm 2010 với dự toán 1,2 tỷ USD. PVN đã ký hợp đồng EPC với liên doanh Power Machines (PM) của Nga và Tổng công ty Cổ phần Dịch vụ Kỹ thuật Dầu khí Việt Nam (PTSC) từ năm 2014.

Nhiệt điện Long Phú 1 trong giai đoạn thi công

Nhiệt điện Long Phú 1 - Câu chuyện khó khăn từ những lần cấm vận

Đến năm 2018, Tổng thầu PM-PTSC đã hoàn thành khoảng 77% khối lượng công việc của dự án. Nhưng Bộ Tài chính Mỹ đưa Công ty PM của Nga vào danh sách cấm vận toàn diện nên không thể mua được tuabin và máy phát điện từ Mỹ theo hợp đồng EPC.

Công ty PM yêu cầu chấm dứt hợp đồng theo điều khoản “Sự kiện bất khả kháng”, nhưng PVN không đồng ý, vì hợp đồng đã ký không liệt kê cấm vận vào điều khoản bất khả kháng. Hai bên cũng không thống nhất được số tiền phải thanh toán cho nhà thầu, vì nếu thanh toán theo yêu cầu của PM, dự án sẽ bị đội vốn rất nhiều. Sự việc kéo dài đến mức hai bên đã định kiện nhau ra tòa quốc tế. Rồi hai bên thống nhất lập ra một tổ công tác giải quyết hợp đồng.

Chiến sự Nga - Ukraine sẽ ảnh hưởng thế nào đến Nhiệt điện Long Phú 1?

Khi cuộc chiến giữa Nga và Ukraine xảy ra, chắc chắn PM không thể thực hiện được phần hợp đồng đã ký. Giả giả PVN có hợp đồng được với PM về số tiền thanh toán thì cũng không biết phải thanh toán bằng hình thức nào vì hiện nay hệ thống chuyển tiền SWIFT đã bị chặn.

Tuy nhiên, việc nhanh chóng thỏa thuận với PM, xin thủ tục tăng vốn và tìm nhà thầu thay thế là hết sức cấp thiết thời điểm này để có thể tái khởi động dự án. Nếu để lâu, các kết cấu và thiết bị đã xây lắp sẽ bị xuống cấp.

3. Dự án Nhà máy Điện khí Quảng Trị

Dự án với công suất 340 MW được Thủ tướng Chính phủ đồng ý giao cho Công ty Gazprom International của Nga làm chủ đầu tư. Hình thức đầu tư là Hợp đồng Xây dựng - Kinh doanh - Chuyển giao (BOT). Dự án sẽ sử dụng nguồn khí thiên nhiên được khai thác từ ngoài khơi tỉnh Quảng Trị và nguồn khí nhập khẩu.

Phối cảnh Dự án nhà máy nhiệt điện khí Quảng Trị (Nguồn Ảnh: Cổng Thông tin điện tử Đảng bộ tỉnh Quảng Trị)

Nỗi lo cấm vận từ cuộc chiến Nga - Ukraine

Hiện nay các nước phương Tây mới chỉ trừng phạt Nga, nhưng nếu chiến tranh kéo dài có thể các nước phương Tây sẽ trừng phạt cả những nước làm ăn với Nga. 

Dự án Nhà máy Điện khí Quảng Trị là dự án BOT, chủ đầu tư phải tự đánh giá rủi ro và quyết định có đầu tư vào thời điểm này hay không? 

Nhưng nếu Nhà máy Điện khí Quảng Trị của Gazprom không tiến triển được thì việc khai thác khí ở mỏ Báo Vàng và Báo Đen, lô 111 - 113 ngoài khơi Quảng Trị cũng sẽ bế tắc vì không có đầu ra đồng bộ. 

4. Dự án Điện gió ngoài khơi Vĩnh Phong

Dự án Điện gió ngoài khơi Vĩnh Phong với quy mô 1.000 MW, nhà đầu tư của dự án là Công ty DEME Concessions Wind (Bỉ) và Công ty Cổ phần Zarubezhneft (Liên bang Nga), cùng các công ty thành viên là Công ty DEME Offshore và Liên doanh Việt - Nga Vietsovpetro.

Có lẽ dự án sẽ phải xin hoãn vì trong các chủ đầu tư có Công ty DEME Concessions Wind của Bỉ. Các nước EU có thể vẫn phải mua dầu và khí của Nga vì khó mà tìm được nguồn nhiên liệu nào thay thế trong thời gian ngắn. Nhưng họ sẽ không hợp tác với Nga về vấn đề điện gió vì ở đó Nga hầu như không có thế mạnh nào đáng kể.

Chúng ta có thể thấy, mặc dù khoảng cách về mặt địa lý giữa Việt Nam, Nga, Ukraine rất xa, nhưng cuộc chiến giữa Nga và Ukraine lại ảnh hưởng trực tiếp đến nền kinh tế Việt Nam từng ngày. Vậy bạn nghĩ sao về vấn đề này?

Theo Tạp chí Năng lượng Việt Nam